Fietsroute

Fietsroute In de voetsporen van Hugo de Groot

In 1621 ontsnapte schrijver en rechtsgeleerde Hugo de Groot uit Slot Loevestein, in een boekenkist. Met deze fietsroute treed je in de voetsporen van Hugo de Groot, toen hij van Loevestein naar Gorinchem vluchtte.

Vanaf het startpunt in Brakel fiets je in oostelijke richting een stukje langs de Waal (tot knooppunt 8), om uiteindelijk via de knooppunten 9 en 16 bij de Afgedamde Maas uit te komen (knooppunt 98). Vlak na Brakel kom je langs de ruïne van Kasteel Brakel. Deze toenmalige waterburcht is in het rampjaar 1672 opgeblazen door Franse troepen en maakt nu deel uit van het park van Huis Brakel. Vlak voor knooppunt 21 kom je langs de Batterij onder Poederoijen. Dit fort behoort tot de laatste uitbreidingen van de Nieuwe Hollandse Waterlinie en is in 1880 gebouwd. Uniek aan dit fort is de bewaard gebleven toegangsbrug: bij de meeste forten is deze verloren gegaan. In het voormalige fortwachtershuis is brasserie De Buurman gevestigd.

Slot Loevestein

Bij knooppunt 24 ligt Slot Loevestein. Dit kasteel is halverwege de 14de eeuw gebouwd door ridder Dirc Loef van Horne. Het ligt op de plaats waar tegenwoordig de Afgedamde Maas in de Waal uitmondt en op het grensgebied van de provincies Gelderland, Noord-Brabant en Zuid-Holland. Het kasteel lag op een locatie die de bewoner in staat stelde de gebieden Land van Altena en Munnikenland, en de rivieren Maas, Merwede en Waal in de gaten te houden en tol te heffen over het scheepvaartverkeer op de rivieren. Het kasteel dat hij op deze plek liet bouwen, kreeg de naam Loevestein, wat letterlijk betekent ‘Loef’s stenen huis’.

Vanaf de Middeleeuwen is Slot Loevestein verschillende keren het middelpunt geweest van conflicten. Het heeft verschillende oorlogen en een belegering door Spaanse troepen tijdens de Tachtigjarige Oorlog ondergaan, zonder daarbij grote schade op te lopen. Nadat het in 1572 in handen van de geuzen kwam, werd het kasteel gemoderniseerd en versterkt, zodat het een fort werd. De ringmuren werden vervangen door aarden wallen en bastions. De huidige vorm van het kasteel en het bijbehorende fort dateren dus al uit de 16de eeuw. Daarmee begon een periode als staatsgevangenis. Tot de 18de eeuw hebben veel ‘staatsvijanden’ gevangen gezeten in Slot Loevestein. Hugo de Groot is de bekendste, en dat komt vooral door zijn ontsnapping.

Hugo de Groot

Hugo de Groot, ook bekend onder zijn Latijnse naam Hugo Grotius, werd in april 1583 geboren in Delft. Al op jonge leeftijd vertaalde hij Griekse en Latijnse teksten en schreef hij gedichten in het Latijn. Ook begon hij op zijn elfde al met studeren aan de Universiteit van Leiden. Hij werd beroemd door zijn werken De iure belli ac pacis (Over het recht van oorlog en vrede) – de basis van het volkerenrecht – Mare Liberum (De vrije zee) – een pleidooi voor vrije toegang van de zee en vrijhandel – en de Inleiding tot de HollandscheRechtsgeleerdheid. Deze werken spelen nog steeds een belangrijke rol in rechtsgeleerd Nederland.

Tijdens het Twaalfjarig Bestand – de wapenstilstand met Spanje van 1609 tot 1621 – brak in de Republiek een godsdienststrijd uit tussen aanhangers van Franciscus Gomarus en Jacobus Arminius. Hugo de Groot had zich aangesloten bij de gematigde Arminianen. Dit viel niet in goede aarde bij Prins Maurits, die zich bij de Gomaristen had aangesloten. Uiteindelijk kwamen de Gomaristen als overwinnaars uit de strijd en Hugo de Groot werd gevangen genomen. Na een korte gevangenschap in Den Haag werd hij overgebracht naar Slot Loevestein.

Tijdens zijn gevangenschap mocht Hugo de Groot gewoon blijven schrijven en studeren. Hiervoor bracht men wekelijks een kist met boeken naar het kasteel. In het begin werd deze streng gecontroleerd, maar na verloop van tijd niet meer en dit bracht zijn vrouw – die ook in het kasteel verbleef – op het idee om in de boekenkist te ontsnappen. Op 22 maart 1621 ontsnapte Hugo de Groot en werd in de boekenkist naar Gorinchem gebracht. Hierna vluchtte hij via Waalwijk naar Antwerpen. Er zijn drie musea in Nederland die beweren de boekenkist van Hugo de Groot te bezitten. Een daarvan is natuurlijk Slot Loevestein en de andere twee zijn het Rijksmuseum in Amsterdam en Het Prinsenhof in Den Haag.

Het vervolg van de route brengt je naar Gorinchem, maar om daar te komen, moet je eerst naar vestingstad Woudrichem, waar je bij knooppunt 33 aankomt.

Woudrichem

Deze stad is al in de 9de eeuw ontstaan als marktplaats, waarna er al snel een aantal nederzettingen omheen gebouwd werden. In 1356 kreeg de plaats stadsrechten van Dirc Loef van Horne, die in het nabijgelegen Slot Loevestein woonde. Vanaf dat moment kreeg de stad haar huidige aanblik met de kerk en vestingwerken. Sindsdien is de stad verschillende keren belegerd en zelfs een keer in brand gestoken.

De gehele binnenstad is een monument en er bevinden zich nog veel panden uit de 16de eeuw. De 16de-eeuwse vestingwerken volgens het Oud-Nederlands Vestingstelsel zijn nog in goede staat. Het kleine stadje is het bekijken waard. Je rijdt de stad binnen via de Vissersdijk. Al snel kom je aan bij een t-splitsing met de Kerkstraat. Volgens de route moet je hier naar rechts, richting het water. Als je in plaats daarvan een stukje naar links fietst, kom je aan bij de Sint-Martinuskerk. De toren van de kerk is zeer opvallend door het ontbreken van een spits en het rijke beeldhouwwerk aan de buitenzijde. In de volksmond heet de kerk ook wel ‘De Mosterdpot’.

Terug op de route kom je aan bij knooppunt 32. Afwijkend van de route, kom je hier rechtsaf op de Hoogstraat uit, waar je het Oude Raedthuys vindt. Zoals de naam al zegt, was dit vroeger het gemeentehuis. Het gebouw valt op door de trapgevel en de trappen aan de voorzijde. Als je terugkomt bij knooppunt 32 en richting het water fietst, kom je langs de Gevangenpoort, de enige overgebleven waterpoort van de stad. Tegenwoordig is er een restaurant gevestigd, vroeger een gevangenis.

Met een veerpont vaar je vervolgens richting Gorinchem.

Gorinchem

De eerste vermelding van Gorinchem dateert uit 1224. In de 15de eeuw werd Gorinchem een van de belangrijkste steden van het Graafschap Holland. Tijdens de Tachtigjarige Oorlog werd Gorinchem bekend door zijn martelaren: kort na de inname van de stad door de geuzen in juni 1572 werden 19 rooms-katholieke priesters en broeders gevangengenomen en bij Den Briel opgehangen.

Vergeleken met Woudrichem is Gorinchem een grote vestingstad. De huidige vestingwerken zijn aan het begin van de 17de eeuw gebouwd en vervingen de oude verzwakte muren. Met de aanleg van de nieuwe vestingwerken werd de stad bijna twee keer zo groot. De route neemt je mee op een rondje door het oude centrum, maar bij de kerk moet je toch even afwijken om op het gezellige marktplein te komen. Vlak voor de Grote Kerk ga je rechtsaf het Zusterhuis in, waarna je vanzelf belandt op de Grote Markt. Hier vind je verschillende gezellige terrasjes, de Wilhelminafontein en het Gorcums Museum, waar je naast de geschiedenis van Gorinchem ook een collectie moderne kunst kunt bezichtigen. Hier hangt onder andere een schilderij van de Martelaren van Gorcum.
Verder kom je in de stad nog langs de Lingehaven. Al in de Middeleeuwen werd de haven gebruikt als laad- en losplaats voor handelsschepen. Tegenwoordig is het een passantenhaven voor de recreatievaart, maar veel van de historische bebouwing om de haven is bewaard gebleven. Iets verder kom je langs de Dalempoort. Dit is de enige overgebleven stadspoort van Gorinchem. De in 1597 gebouwde poort is uitgerust met een toren en een uurwerk. Alleen voetgangers kunnen gebruik maken van de poort, dus het is aan te raden om hier even af te stappen: vanaf het voetpad heb je een mooi uitzicht op de stadswallen en korenmolen De Hoop.

Iets oostelijk van Gorinchem kom je bij knooppunt 25 uit bij Fort Vuren. Dit fort is in 1844 gebouwd als onderdeel van een verdedigingslinie die het met Slot Loevestein vormde. Beide forten hoorden in die tijd bij de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Vanaf 2012 is het fort opgeknapt en verbouwd. Tegenwoordig kun je er overnachten in een Bed&Breakfast en zijn er mogelijkheden om er te kamperen. Ook is een herberg/restaurant in het fort gevestigd.

Na Fort Vuren blijf je de Waal volgen tot knooppunt 4, waar je met een pont de rivier oversteekt richting het beginpunt in Brakel.